12-02-2020

Oświadczenie Komisji ds. Etyki przy Krajowym Biurze ds. Przeciwdziałania Narkomanii

z 12 lutego 2020 r.

dotyczące stosowania zasady Kodeksu Etyki Terapeuty Uzależnień: "Terapeuta uzależnień nie pozostaje w osobistych związkach (w tym intymnych) z pacjentami, a także z ich bliskimi i rodzinami." (zasady szczegółowe, punkt 10).
Oświadczenie to zostało przygotowane w odpowiedzi na prośby o zajęcie stanowiska w konkretnych sprawach.

Zasada o niepozostawaniu w osobistych związkach z pacjentami dotyczy osób znajdujących się w aktualnej relacji psychoterapeutycznej.
Psychoterapeuta nie może podczas prowadzonej lub współprowadzonej przez siebie terapii pozostawać z pacjentem oraz jego bliskimi w żadnych osobistych powiązaniach. Nie może łączyć roli terapeuty z innymi relacjami z pacjentem, takimi jak erotyczne, zawodowe lub finansowe. Nie może na przykład być pracodawcą lub pracobiorcą, darczyńcą lub obdarowanym. Jest to niezależne od modelu prowadzonej terapii oraz od miejsca jej prowadzenia. Zasada ta dotyczy także oddziaływań w trakcie leczenia detoksykacyjnego pacjenta oraz oddziaływań postrehabilitacyjnych i readaptacyjnych.

Po zakończeniu psychoterapii stosowanie tej zasady ma charakter relatywny i jest uzależnione od wielu czynników, które powinny być analizowane indywidualnie.
Czynniki te to między innymi:
- model i formy terapii, w których funkcjonowali terapeuta i pacjent,
- czas, jaki minął od zakończenia terapii;
- role, w jakich terapeuta i pacjent pozostawali wobec siebie po zakończeniu terapii;
- role, w jakich terapeuta i pacjent funkcjonują wobec siebie aktualnie;
- stan byłego pacjenta w okresie, kiedy doszło do osobistej relacji;
- działania, jakie podjął terapeuta, aby wykluczyć nadużycie i przeniesieniowy charakter relacji.

Zdaniem Komisji, każda sytuacja nawiązania przez terapeutę relacji z byłym pacjentem innej niż terapeutyczna wymaga poddania jej analizie superwizyjnej. Wymaga ona także omówienia w zespole terapeutycznym, w którym terapeuta pracuje. Działania te mają na celu ograniczenie możliwych negatywnych następstw pozostawania w takich związkach.  
Komisja uważa, że za uruchomienie tych działań odpowiedzialny jest terapeuta, którego sytuacja dotyczy, a w przypadku ich zaniechania – każda osoba z otoczenia terapeutycznego, której sytuacja ta jest znana.

Komisja ds. Etyki przypomina, że poza omawianą zasadą:
- Terapeuta uzależnień nie wykorzystuje relacji terapeutycznej dla uzyskiwania jakichkolwiek korzyści osobistych lub materialnych (Zasady ogólne, punkt 3).
- Terapeuta uzależnień unika nadmiernej ingerencji w prywatność pacjenta i dba o jego psychiczne bezpieczeństwo (Zasady szczegółowe, punkt 11).
- Terapeuta uzależnień nie stosuje wobec pacjentów żadnych form przemocy i nie wykorzystuje przewagi wynikającej z pozycji i zależności (Zasady szczegółowe, punkt 9).